ÖRNEK BİR OYUNUN ANALİZİ

Kendi oyunlarımdan birkaçını notlarımla birlikte verdikten sonra
incelemek üzere, İngiltere'nin en iyi oyuncularından Sir George
Thomas tarafından Mr. FF.L. Alexander'a karşı 1919-1920 kışında
Londra Satranç Kulübü Birinciliğinde oynayan bir oyunu veriyorum.
Sir George Thomas ricam üzerine oyuna alt notları benim için yazıp
gerekli gördüğüm ekleri yapmam için bana vermiştir. Parantez içinde
olan Sir George Thomas'ın notları bu suretle benimkilerden
ayrılmıştır.

Örnek 55. -Kabul edilmeyen vezir gambiti (Parantez içindeki notlar
Sir George Thomas'ındır). Beyaz Mr. FF.L. Alexander. Siyah: Sir George
Thomas.

1. d4 d5 2. Af3 Af6 3. c4 e6 4. Ac3 Abd7 5. Fg5 c6 6.
e3 Va5.

(Siyahın savunmasının esaslarından biri de beyaz vezir
atına, dxc4 oynadıktan sonra Ae4 ile taarruz etmektir. Fakat
Ad2 hamlesi belki de tehdidi önleyen kuvvetli bir hamledir.)
Bundan başka siyahın bu savunmasının iki sebebi vardır, birincisi
bunun öbür savunmalar kadar oynanmamış olmasından dolayı daha az
bilinmesi, diğeri siyahların at ve file karşı iki file kalmasıdır
ki bu da genellikle bir üstünlük demektir.

7. Fxf6 Axf6 8. a3 Ae4 9. Vb3 Fe7.

Burası fil için iyi bir gelişme yeri değildir. Bu fil d6 karesine
çıkarılmalı idi. Oyun başında zaman unsuru çok önemli
olduğundan oyuncular gelişmeye çok dikkat edip aletlerini
doğru yerlere yerleştirmelidirler.

10. Fd3 Axc3 11. bxc3 dxc4 12. Fxc4 Ff6.

(Beyaz atın e5 karesine gelmesini istemedim. Çünkü aksi takdirde
atı oradan kovmam için f6 oynayıp e6 piyonunu zayıflatmam gerekecekti.)
Ayni şey Fd6 oynayarak yapılabilirdi, bu da daha önce filin e7 yerine
d6 karesine çıkarılması gerektiği hakkındaki fikrimin doğruluğunu
gösterir.

13. 0-0

Diğer bir imkan da önce e4, e5 ve sonra da 0-0 oynamaktı.
Beyaz bu suretle girişimi elde etmekle beraber kendi piyon durumunu
epeyce zayıflatacaktı ve sonuçta bütün ümidini şaha karşı yapılacak
bir hücuma bağlamak zorunda kalabilirdi. Bu hamle oyunun dönüm
noktasıdır ve bu gibi durumlarda oyun, oyuncunun oyun tarzına ve
karakterine göre şekil alır.

13. ...0-0 14. e4 e5.

15. d5.

(Beyaz, 15. Kfd1 oynayarak merkezde karışmayı sonraya
bırakabilirdi. Filimi c5 karesine yerleştirmek istediğimden
beyazın d piyonunun ilerlemesini zaten arzu etmiştim.) Bu
hamle ile beyaz durumun değerini anlamadığını gösteriyor.
Beyazın tek üstünlüğü siyah vezir filinin gelişmemiş olmasıdır.
Bundan dolayı filin gelişmesini önleyen bir plan yapması, eğer
bu mümkün olmazsa fili oyuna sokabilmek için siyahı, piyon
durumunu zayıflatmaya mecbur etmesi gerekir. Bu maksat için de
üç hamle tetkike değer. Birincisi; a4 ile beyaz
filin şimdiki durumunu sağlamlaştırmaktır ki buna siyah Vc7
ile cevap verir. İkincisi; 16. dxe5 Fxe5 17. Axe5 Vxe5 18. Fxf5+
oynayabilmek için kalelerden birini d1 karesine getirmek. Siyahın
bu tehdide cevabı Fg4 dür. Üçüncüsü ise h3 oynayarak
Fg4 hamlesine engel olmak ve kalelerden birini d1 karesine
getirmek biraz önce söylenen tehditten dolayı siyahı b5 oynamaya
mecbur edip vezir kanadındaki siyah piyonları zayıflatmaktır. Bu
suretle h3 hamlesi beyazın amacını sağlayabilirdi. Bunun yerine
yapılan d5 hamlesi beyaz filin yolunu tıkadığı gibi siyahın
gelişmesini de kolaylaştırıyor. Bundan sonra beyaz savunmaya
geçmiş oluyor. Artık oyunun ilginç tarafı siyahın taarruz oyunudur.

15. ...Vc7 16. Fd3.

(Siyah vezir kanadının gelişmesini kolaylaştırdığından bu
hamle de yanlış görünüyor. Çünkü bundan önce siyah, dcx6
ve sonra da Fd5 yüzünden b6 oynayamıyordu).

16. ...b6 17. c4 Fb7 18. Kfc1.

(Bu hamle, Kab1 ve sonra da c5 oynamak amacı ile yapılmıştır.
Fakat bu siyahın zaten yapmak istediği Fe7-c5 hamlesine yine bir
neden oluşturuyor.

18. ...Fe7 19. Kc2 Fc5 20. Vb2 f6.

(Belki de burada f5 hamlesini hazırlamak için 20. Kfe8
oynamak daha iyi idi).

Burada siyahın oyunu zayıf ve kuvvetsiz olup aynı zamanda
plansızdır. Böyle durumlar oyunda idaresi güç olanlardır. Bu
gibi hallerde oyuncu, başarı vaad eden geniş ölçüde plan
yapmalıdır ve bu planı elindeki araçlarla uygulamaya
koyabilmelidir. Durumun incelenmesinden anlaşılıyor ki
siyahın en iyi şansı kuvvetlerini beyazın merkezine karşı bir
hücum için yığıp bu hücumdan sonra da şaha karşı doğrudan
doğruya taarruz etmektir. Bundan dolayı, f5 oynamak
amacıyla önce Kae8 oynaması gerekirdi. Beyaz bu plana engel
olmayı başarırsa beyazın kuvvetlerini bu amaç için şah kanadına
yığmış bulunmasından faydalanarak hücumu hemen vezir kanadına
çevirip kalelerine bir sütun açması gerekirdi. İki filin büyük
kuvvetinden dolayı bu da siyahın üstünlük kazanmasına neden olurdu.

21. Kab1 Kad8 22. a4 Fa6 23. Kd1.

Beyaz kale hamleleriyle açıkça zaman kaybediyor.

23. ...Kfe8 24. Vb3.

(Ah4 ve Fe2 hamlelerinden sonra veziri öbür tarafa geçirmek için)

24. ...Kd6 25. Ah4 g6 26. Fe2.

26. ...cxd5.

(Beyazlar fili g4 üzerinden e6 karesine getirmek istediğinden
bu değişmenin lüzumlu olduğunu düşündüm. Piyonu c4 deki piyon ile
alınca fiilleri değiştirerk vezir kanadındaki bire karşı iki
piyonuma güvendim. Şahına karşı şiddetli bir taarruza neden
oluşturacağı için e4 piyonu ile piyonu alacağını sanmadım.)

Siyahın bu düşüncesinin yanlış olduğu kanaatindeyim.
Eğer beyaz onun düşündüğü gibi c4 piyonu ile asla idi vezir
kanadında mükemmelen destekleyebileceği bir geçer piyon elde
edeceğinden siyahın kendi piyon durumu daha fena olacaktı. O zaman
siyahın tek üstünlüğünü durumu fena olan bir ata karşılık iyi
yerleştirilmiş bir fil oluşturacaktı ki bu gibi durumlarda fil
attan kuvvetlidir. Siyah bütün bunlara Fe8 oynayarak engel
olabilirdi, çünkü eğer o zaman beyazlar Vg3 oynarsa siyah cxd5
oynayabilirdi veya beyazlar piyonu c4 piyonu ile alamazdı. -Eğer
alırsa siyah Fxf2+ oynayarak kalite kazanırdı-

27. exd5 e4 28. g3 e3.

Bu hamleyi beğenmedim. Önce f5, g5, f4 oynayıp sonra
da veziri d7, f7 ya da gerekirse başka bir kareye yerleştirdikten
sonra bu hamleyi oynamak daha iyi idi. Bu hamle c5 deki filin
önünü kapatıyor ve beyazın durumunu emniyete sokuyor. Çünkü
kuvvetli bir taarruz hamlesi olmakla beraber izole bir hamle olup
tesirli bir devamı yoktur. Kural olarak bu gibi ilerlemeler ancak
aletlerin destekleyici hareketi mümkün olduğu zaman yapılmalıdır.

29. f4 Fc8 30. Af3 Ff5 31. Kb2 Ke4 32. Şg2 Vc8 33. Ag1
g5.

(Şimdi 34. Ff3 gxf4 35. Fxe4 Fxe4+ ve siyahın hücumu
kazanca götürür).

34. fxg5 fxg5 35. Kf1 g4.

Burada Kh6 da oynanabilirdi ki buna karşı da beyazın
tek cevabı Şh1 hamlesidir.

Artık durum siyah için kazanılmış olup yalnız doğru yolu
bulmak meselesi kalmıştır.

Şimdi son taarruz Sir George Thomas tarafından yanlışsız
olarak idare ediliyor:

36. Fd3 Kf6 37. Ae2 Vf8.

(Beyazın f1 kalesini tehdit ederek Fxe4 hamlesine engel
oluyor. Bundan dolayı beyaz, kaleyi korumak zorundadır.) Af4
e2 39. Axe2 Kxe2 40. Kxe2 Fe4+!! 41. Fxe4 (en iyisi) Kxf1
ve beyazın durumu ümitsizdir. Fakat 38. Af4 hamlesinden sonra
siyahlar Vh6 ve beyaz da 39. Vc2 oynarsa o zaman meydana
gelecek olan durumdaki çok güzel ve olağanüstü bir kazanç
yolunu okuyucularıma sunarım. Siyahın ilk hamlesi 39.
...Vh3+!!! olup devamını incelenmek üzere okuyucuya
bırakıyorum.

38. Kbb1 Vh6 39. Vc2.

(Şimdiye kadar alınamayan kaleyi iki kuvvetle tehdit ediyor ve
h2 piyonunu savunmaya hazırlanıyor.) Beyaz, kale ya da fili alırsa
birkaç hamlede mat olur.

39. ...Vh3+ 40. Şh1 Kxc4!!

(Eğer 40. ...Kh6 41. Ag1 Vxg3 42. Vg2. Bundan dolayı
siyahlar veziri savunmadan uzaklaştırmaya çalışıyorlar.) Çok
güzel bir hamle! ve hücuma devam için en iyi yol.

41. Vxc4.

(Burada en iyi savunma Kxf5 idi, fakat o zaman da siyahın
kale ve ata karşı veziri kalırdı.)

41. ...Fxd3.

(Kh6 iyi değildir, çünkü beyaz d6+ oynar.)

42. Kxf6.

(Eğer 24. Vxd3 Kh6 ve kazanır.)

42. Fxc4 43. Af4 e2!

(Siyah vezirin kaçacak yeri olmamakla beraber, beyazın
onu almaya zamanı yoktur).

44. Kc1 Vf1+ 45. terk.

Oyunun bitiriliş şekli çok güzeldir.