Örnek 58. -Yukarıda söylenenlere iyi bir örnek, aynı
turnuvada Marshall ile Kupchick arasında oynanan iki oyundan
birinin oyun sonudur. (Havana 1913)
Açıktır ki yukarıdaki durumda Marshall (beyaz) büyük
zorluklar altındadır. Bir piyon kaybetmek üzere olduğu gibi
durumu da fenadır ve bu oyundan bekleyebileceği tek şey
beraberliktir. Ancak ümit edilmeyen bir şey olsun ki bu da
olmuştur. Siyah, bir piyonu fazla olduğundan durumunu güven
içinde görerek çok dikkatsiz oynamış ve tehlikeyi görmeyerek
oyunu kaybetmiştir. Ne olduğunu görelim:
1. g4 Kxa2.
Bu yapılan, hataların birincisidir.
Siyahlar, piyonu derhal almak mümkün olduğunu görerek hemen
atılıyor ve daha iyi bir hamle olup olmadığını düşünmüyor. Doğru
hamle Kf2+ idi. Bundan sonra Şg3'e karşı Kxa2 oynayabilirdi.
Şe4'e karşı ise Ke5 + ve sonra Kxa2.
2. Kd1 Ka4+.
Bu ikinci hata olup oyunu kaybettirecek kadar tehlikelidir.
Doğru hamle f5 oynayıp beyazın piyonlarını ayırmak ve
birazdan görüleceği gibi tehlikede olan siyah şaha yol açmaktı.
3. Kd4 Kaa5.
Bu da üçüncü ve kesin hatadır. Siyahın en iyi hamlesi
Kga5 idi. Yapılan hamleden sonra artık savunma kalmamış
ve siyah oyunu kaybetmiştir. Basit görünen oyun sonlarının
bile ne kadar dikkatli oynanması gerektiğini görüyoruz.
Kazanılmış bir durumu olan siyah kendini üç hamle sonra
oyunu kaybetmiş durumda bulmuştur.
4. Kdd8 Kg7.
Eğer 4. ...f5 5. Kh8 Şg6 6. Kcg8+ Şf6 7. Kxh6+ Kg6
8. g5 + Şe7 9. Khxg6 fxg6 10. Kg7 Şe8 11. Kxg6 ve kolayca
kazanır.
5. h4 h5 6. Kh8+ terk.
Nedeni açıktır. 6. ...Şg6 7. gxh5 Kxh5 8. Kxh5 Şxh5 Şxh5
9. Kh8 ve sonra 10. h5 mat.
28- PİYONLAR VE TEK KALE OYUN SONU
Okuyucu şimdiye kadar iki kale ve piyonlar oyun sonunun
çok zor olduğunu herhalde anlamıştır. Aynı şey tek kale
ve piyonlar oyun sonu için de doğrudur. Pratik oyunda iki
kale ve piyonlar oyun sonuna çok rastlanmaz. Fakat tek kale
ve piyonlar oyun sonu satrançta en fazla rastlanan oyun sonudur.
Bu kadar sık rastlanmasına rağmen bunda usta olan ancak birkaç
kişidir. Bu oyun sonları çoğunlukla çok zor olup basit
görünmelere rağmen son derece karışıktır. 1909-1910 Manhattan
Satranç Kulübü Birinciliğinde, Marshall ve Rosenthal arasında
oynanmış olan bir oyunu aşağıda örnek olarak veriyoruz.
Örnek 59. -
Marshall bu durumda Kc7+ oynayarak kazanabilirdi. Fakat f6
oynadı ve siyaha beraberliği sağlamak imkanını verdi. Şans
eseri, siyah, beraberlik hamlesini görmeyerek fena oynadı ve
oyunu kaybetti. Eğer siyah durumu kavramış olsa idi Kd6
oynayarak beraberliği sağlayabilirdi!
1. f6 Kd6!
Şimdi beyazın iki devam yolu vardır: (a) f7 ya da (b)
Kc7+.
(a) 2. f7 Kd8! 3. Kh5+ Şc4.
Sonunda beyaz, siyahın piyonu için kaleyi feda etmek zorunda kalır.
(b) 2. Kc7+ Şd4! 3. f7 Kg6+
Çok önemli bir hamledir. 3. ...Kf6 4. Ke7 kazanır.
4. Şf1 Kf6 5. Kb7 Şc3.
Sonunda beyaz, kaleyi feda etmek zorunda kalır ya da
devamlı şah diyerek oyunu berabere yapar.
Hepsi bu kadar olsaydı bu oyun sonunun fazla değeri olmazdı.
Fakat diğer ilginç imkanlar da vardır. Şimdi, örneğin,
varsayalım ki:
1. f6 Kd6 2. f7 hamlesinden sonra siyah tek beraberlik
hamlesinin Kd8 olduğunu görmemiş olsun, o zaman aşağı-
daki durumu elde ederdik:
Şimdi oynanabilecek iki hamle daha vardır:
(a) Kg6+ ya da (b) Kf6. Bunları ayrı ayrı inceleyelim:
(a) 1. ...Kg6+ 2. Şf3 Kf6 3. Şe3 Ke6+.
b3, Kh5+ hamlesi ile beyaz kazanır; çünkü şah geri giderse,
Kh6, ileri giderse Kh4+ ve sonra Kf4.
4. Şd3 Kf6.
Eğer Kd6+, Şe4 ve kazanır.
5. Kh5+ Şah oynar 6. Kh6 kazanır.
(b) 1. ...Kf6 2. Kg7! Şc4
b3, Kg3 ile beyaz, ya piyonu alır, ya da kf3 oynayarak
sonunda oyunu kazanır.
3. h4 b3 4. Kg4 Şah oynar 5. Kg3.
Beyaz duruma göre ya piyonu alarak ya da kf3 oynayarak kazanır.
Şimdi tekrar bir önceki diyagramdaki duruma dönelim
ve varsayalım ki 1. f6 Kd6 2. Kc5+ hamlelerinden sonra siyah,
Şd4 hamlesinin beraberliğe götüren tek hamle olduğunu
farkedemiyerek bunun yerine Şb6 oynamış olsun; bu hamleden
sonra aşağıdaki durumu elde ederiz:
Şimdi en iyi devam yolu şudur:
1. f7 kg6+ (en iyisi) 2. Şf1 Kf6 3. Ke7! Şc5 (en iyisi)
Beyaz Ke6+ ile tehdit etmiştir.
4. Şe2 b3.
En iyi hamle budur. Şc4, beyaz h4 ya da Şe3 hamleleri
ile kazanır. Bunlardan sonuncusu daha kolaydır.
5. Ke3 b2 (en iyisi) 6. Kb3 Kxf7 7. Kxb2 Kh7 8. Kd2 Kxh2
9. şe3.
Elde ettiğimiz durum beyazlar tarafından kazanılmıştır;
çünkü rakip şah ve piyon arasında iki sütun mevcuttur, siyah
şah piyondan kale vasıtası ile ayrılmaktadır ve siyah kale dikey
sütundan şah demeye başlamadan önce piyon dördüncü
yatık sıraya sürülebilir. Bu son şart çok önemlidir; eğer siyah
kale h1 karesinde olsa idi o zaman devamlı şah diyerek veya
zamanında Kf1 oynayarak piyonun ilerlemesine engel
olabilirdi.
Durumun beyaz için neden kazanılmış olduğunu anlattıktan sonra,
doğru devam yolunu bulmaya okuyucularımıza bırakıyoruz.
Basit gibi görünen bir oyun sonunda birçok karışık ve
zor durumlar elde ettik. Bu da okuyucuya her türlü oyun sonlarının,
özellikle kale ve piyon oyun sonlarının iyice öğrenilmesi
gerektiğini gösterir.
29- ZOR BİR OYUN SONU: İKİ KALE VE PİYONLAR
Açılışlar gibi oyun sonlarını da öğrenmenin en iyi yolunun
ustaların oyunlarını incelemek olduğu kanaatindeyiz.
Bundan dolayı iki kale ve piyonlar oyun sonuna ait iki örnek
daha veriyoruz. Bu oyun sonuna daha önce de söylendiği gibi
çok sık rastgelinmez. Fakat yazar bu oyun sonlarını genellikle
olduğundan daha çok oynamıştır. Bunu daha önce verilenlere
(Örnek 56 ve 57) karşılaştırmak ve dikkatle incelemek
suretiyle okuyucu, şüphesiz, bu gibi durumlarda takip edilmesi
gereken yolu öğrenebilir. Bütün bu gibi oyun sonlarında
takip edilecek yollar birbirine benzer.
Örnek 60. -1910 New York Eyalet Birinciliği, Capablanca-Kreymborg
oyunundan:
Hamle siyahtadır. Bu gibi durumlarda oyunu berabere
bırakmanın kolay olduğunu düşünerek (siyahın amacı sadece
beraberliği sağlamaktı) bir bekleme politikası takip etmeğe
başladı. Böyle bir oyun şekli çok defa yenilgiye neden olduğundan
iyi değildir. Bu gibi durumlarda en iyi savunma girişimi ele
alıp rakibi savunmaya zorlamaktır.
1. ...Kae8.
Bu ilk hamle yanlış olup, hiç bir şey sağlamaz. Siyahın
a5 oynaması gerekti ve sonra da beyaz b3 oynamadığı takdirde
a4 oynayarak vezir kanadını bağlamalı idi. Ancak bundan
sonra kaleleri ile ne gibi gösteriler yapıp beyaz kaleleri meşgul
edeceğini düşünebilirdi.
2. Kd4.
Bu hamle sadece siyahın f4 oynamasına engel olmakla
kalmıyor, aynı zamanda b3 hamlesi ile tehdit ediyor ki siyah
cxb3 oynadıktan sonra tek veya, çift kale ile a7 piyonuna hücum
edecektir.
2. ...Kf6.
Belki de Kg6 ve sonra da Kg2 hamleleri ile şah kanadında
girişime içindir.
3. b3 cxb3+ 4. axb3 Şf7 5. Şd3.
Siyahı Ke7 hamlesi ile savunmaya zorlamak için şimdi
Ka1 oynanmalı idi. Fakat beyaz, planını hemen açığa vurarak
siyahın durumunun fenalığını anlamasını istemiyor. Bundan
dolayı vezir kanadındaki piyonlara hücum edecekmiş gibi
görünerek bu hamleyi yapıyor.
5. ..Ke7 6. Ka1 Şe6.
Bu bir hatadır ve siyah, tehlikenin farkında değildir. Burada
g5 oynayarak Kh6 tehdidini yapması ve beyaz h2 piyonuna yapacağı
bir karşı hücum ile vezir kanadı piyonlarına karşı gelişmekte
olan taarruzu durdurması gerekir.
7. Ka6 Kc7.
Siyahlar Şd6 oynayamazdı, çünkü c4 hamlesi en azından
bir piyon kazanır. Hiç bir işe yaramadıktan başka durumu
daha ümitsiz bir hale sokan Şe6 hamlesinin fenalığını görüyoruz.
8. Kda4 g5.
Şimdi bu hamle mecburidir. Fakat biraz geç kalmıştır. 8.
...Kff7 oynayamazdı, çünkü f4 hamlesinden sonra siyahın oyunu
tamamen kötürüm bir hale gelir. Siyah artık tehlikeyi anlamıştır
ve şah kanadında karşı harekete geçerek oyunu kurtarmağa
çalışmaktadır. Fakat bunu daha önce yapmak gerekti.
Beyaz Kxa7 ve sonra da Kh6 ile siyahlar piyonu üstün bir duruma
geri alır.
9. h4! g4.
Siyah yine h5 oynayamaz, çünkü f4 den sonra oyun oynasa idi,
10. Kxh4 hamlesinden sonra durumu zorlaşırdı, çünkü şah ile geri
gidemiyeceği gibi kaleler ile de pek bir şey yapamazdı. O zaman,
10. h6 oynamak zorunda kalacağından, beyaz buna 11. b4 ile cevap
vererek sonra da b5 ile bir piyon kazanmak tehdidini yapabilirdi,
ya da bu yeterli değilse Şd4 oynayarak beyaz şahı c5 ya da e5
karesine yerleştirebilirdi.
10. ...gxf3+
10. Şe2.
Siyah şimdi pek fena bir durumdadır. Eğer 9 ...gxh4 nu
bağlanır. Siyah h7 piyonunun ilerlemesi beyaz h4 piyonunu
emniyete sokar ve sonunda f6 karesindeki kale f7 karesine
giderek a7 piyonunu korumak zorunda kalır. Bu da a7 piyonu
yüzünden şahın d7 karesine gidememesi ile sonuçlanır ve siyah
piyonların hiç birisi ilerliyemez. Diğer taraftan beyaz b4
oynayarak b5 ile bir piyon kazanma tehdidi yapabilir. Ya da
önce Şd4 ve sonra da daha iyisi yoksa, zamanı gelince b5 oynar.
Bu sırada siyah için kaleleri oynayarak bekleme hamleleri
yapmaktan başka yapacak bir şey kalmaz. Bu sıkıştırma sistemini
örnek 57 ile karşılaştırırsanız aradaki benzerlıği görürsünüz.
11. Şxf3 Kff7 12. Şe2.
Her halde yanlış. Hemen b4 oynamak en doğrusu idi.
Yapılan hamle siyaha beraberlik imkanını vermektedir.
12. ...Şd6 13. b4 Kb7.
Eğer beyaz 12. b4 oynasa idi bu hamleye imkan kalmazdı,
çünkü beyaz, siyahın Şd6 hamlesine hemen b5 ile cevap
verebilirdi.
14. h5.
İyi değil. f4 hamlesi kazancı zorlayan en iyi hamle idi,
o zaman 14. ...Kg7 l5. h5 Kg2+ l6. Şd3 Kh2 17. Kxa7 Kxa7
18. Kxa7 Kxh5 19. Ka6 beyazın kazanma şansı iyidir.
14. ...h6.
Siyah son fırsatı kaçırıyor. f4 hamlesi beraberliği sağlardı.
Çünkü, 15. exf4 Kbe7+! 16. Şf1 Kxf4 17. Kxa7 Ke3!
15. f4 Kg7 16. Şd3 Kge7 17. Ka1 Kg7 18. Şd4 Kg2 19.
K+a2 Kbg7.
Kgg7 hamlesi ile daha iyi bir savunma yapılabilir; fakat
siyah artık ne yapsa oyunu kaybetmiştir. (Bunun incelenmesini
okuyucuya bırakıyorum.)
20. Şd3! Kxa2 21. Kxa2 Ke7.
Artık hiç bir şey fayda vermez. 21. ...Kg1 22. Ka6 Kd1+
23. Şc2 Kh1 24. b5 Kxh5 25. Kxc6+ Şd7 26. Ka6 ve Beyaz
kolayca kazanır.
22. Kg2 Ke6 23. Kg7 Ke7 24. Kg8 c5.
Siyahlar ümitsizdir. Artık piyonları savunmaya imkan kalmadığını
görüyor.
25. Kg6+ Ke6 26. bxc5+ Şd7 27. Kg7+ Şc6 28. Kxa7
Şxc5 29. Kf7 terk.
Örnek 61. -Capablanca-Janowski oyunundan alınmıştır. New York
Ulusal Turnuvası 1913.
Siyahın oyunundaki zayıflık c7 ve c6 piyonlarının duble
olmasıdır. Bu piyonların ilerlemesine imkan yoktur, çünkü siyah b6
oynarsa beyaz derhal b4 ile cevap verecektir. Beyazın
planları buna dayanmaktadır. Siyahın vezir kanadı piyonlarının
ilerlemesine engel olduktan sonra şahını e3 karesine getirecektir.
Zamanı gelince de d4, e5 ve g5 oynayarak piyonları değişecek ve
şah kanadında bir geçer piyon elde edecektir. Bu planın oyun
esnasında tatbik edildiğini ve beyazın kazanma şansını bu yolla
elde ettiğini göreceğiz. Oyun beyazın şah kanadında kazancı
sağlayan bir geçer piyon elde etmesi esası üzerine cereyan etmiştir.
1. g4.
Zamanı gelince g5 oynamağa hazırlıktır.
1. ...b6
Siyahlar c5 oynamak istiyor. Beyaz ise buna engel oluyor
2. b4! Şb7.
Siyah şah, tehlikenin belirdiği şah kanadına gitmeli idi.
3. Şf2 b5
Bu hamleden maksat Şb6, a5 ve sonra axb4 oynayarak
kale için bir hat açmak ve beyazın şah kanadındaki ilerlemesini
vezir kanadında karşı bir hareketle önlemeye çalışmaktır. Fakat
beyaz buna de engel oluyor:
4. a4! Kd4
Eğer siyah bxa4 oynasa idi, bütün vezir kanadındaki piyonları
birbirinden ayrılmış olacaktı ve beyaz kaybedilen piyonu kalelerden
herhangi birisi a sütununa girerek geri alabilirdi.
5. Kb1 Ke5
Siyah yine c5 oynamak istiyor, fakat kolayca görülüyor
ki beyaz buna engel olabilir ve yapılan hamle tehlikeli bir zaman
kaybından başka bir şey değildir. Siyahlar şahı derhal
öbür kanada götürmeli idi.
6. Şe3 Kd7 7. a5.
Beyazın stratejik planının ilk kısmı yapılmıştır. Bütün pratik
amaçlar için siyahın vezir kanadındaki piyonları bağlanmıştır.
7. ...Ke6.
Eğer Kxf5, gxf5 ile beyaz çok kuvvetli bir merkez elde
eder. Fakat belki de siyah için bu en iyi savunma idi.
8. Kbf1 Kde7 9. g5 fxg5 10. Kxg5.
Beyazın stratejik planının ikinci kısmı da sona ermiştir.
Elde edilen üstünlüğün, oyunu kazanmağa yeterli olup olmadığına
bakalım:
Beyazın geçer bir piyonu olduktan başka şahı da tahtanın
merkezinde hakim bir durumdadır; piyonların ileri hareketini
destekliyebileceği gibi icabında c5, karesine de gidebilir
veyahutta tehlike anında şah kanadını takviye edebilir. Bundan
başka beyaz kalelerden biri açık sütuna hakimdir. Bütün bunlarla
beyazın durumu üstün olup kazanma şansı çok iyidir.
10. ...Kh6 11. Kg3 Kbe6.
d4 hamlesine engel olmak için. Bundan başka piyonların
hareketine engel olacağından kaleyi kendi piyonların önünde
bulundurmak istemiyor.
12. h4 g6 13. Kg5 h6.
Beyazlar h5 tehdidini yapıyor. Siyah, sonuçta bu piyonu
almak zorunda kalacağından, beyazlar kalelerini çiftleyerek
izole piyonu kazanabilir. Yapılan hamlenin sadece beyaza faydası
vardır, bundan dolayı siyahın yapacağı en iyi şey bir bekleme
hamlesi idi. Ke5 hamlesi de faydalı değildir, çünkü beyaz Kf8,
Ke1 ve Kgxe5 şeklinde devam ederdi ki, siyah hangi kaleyi alırsa
alsın beyaz rahat bir oyun elde eder. (Okuyucu bu devam yollarını
dikkatle incelemelidir.)
14. Kg4 Kg7 15. d4 Şc8 16. Kf8+ Şb7.
Şd7 hamlesi de pek yardım etmezdi, fakat siyah şahını
daha önce bu amaç için oynandığından planına bağlı kalıp
bu hamleyi yapmalı idi.
17. e5 g5 18. Şe4 Kee7 19. hxg5 hxg5 20. Kf5 Şc8 21.
Kgxg5 Kh7 22. Kh5 Şd7 23. Kxh7 Kxh7 24. Kf8 Kh4+ 25.
Şd3 Kh3+ 26. Şd2 c5 27. bxc5 Ka3 28. d5 terk.
Bütün bu oyun sonlarındaki kazanma metodu, rakibin
kalelerini bir veya daha fazla piyonu korumağa zorlayarak kendi
kalelerini serbestçe hareketini sağlamaktan ibarettir. Bu genel
bir kural olup, oyunun herhangi bir kısmına uygulanabilir.
Kuralın genel ifadesi şudur: Karşı tarafı tehdit ederek serbestçe
manevra yapabilmek.
Çok önemli olan bir nokta daha vardır; kazanan tarafın
eldeki mevcut imkanlarla yapabileceği genel bir stratejik planı
mevcuttur. Buna karşılık kaybeden tarafın hiç bir planı mevcut
olmayıp durumun gerektirdiğine göre hareket etmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder